Nhận diện các thủ đoạn lừa đảo công nghệ cao sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để chiếm đoạt tài sản

Thứ năm - 13/11/2025 22:11

Thời gian qua, thuật ngữ "Trí tuệ nhân tạo", "ChatGPT", hay "Deepfake" đã trở nên quen thuộc với cộng đồng người sử dụng Internet tại Việt Nam. Khả năng tự học, tự tổng hợp thông tin và tạo ra nội dung (văn bản, hình ảnh, âm thanh) giống như thật của AI là một bước tiến vĩ đại. Tuy nhiên, chính khả năng "bắt chước" và "tự động hóa" siêu việt này đã tạo ra những lỗ hổng nghiêm trọng về an toàn thông tin cá nhân. Các đối tượng tội phạm không cần phải giỏi kỹ thuật chuyên sâu vẫn có thể sử dụng các công cụ AI sẵn có để tạo ra các kịch bản lừa đảo, giả dạng người thân, cấp trên một cách hoàn hảo chỉ trong vài giây, thao túng tâm lý và qua mặt các biện pháp bảo mật, đe dọa trực tiếp đến tài sản và gây ra tâm lý hoang mang, lo sợ cho người dân.
1. Thủ đoạn giả mạo ứng dụng dịch vụ công để chiếm quyền điều khiển và thu thập sinh trắc học: Các đối tượng gọi điện tự xưng là cán bộ cơ quan nhà nước (Công an, Thuế, Bảo hiểm xã hội...) thông báo nạn nhân bị sai lệch dữ liệu dân cư, cần cập nhật ngay. Chúng dụ dỗ nạn nhân truy cập vào các đường dẫn (link) giả mạo để tải về ứng dụng (App) chứa mã độc có giao diện giống hệt các ứng dụng dịch vụ công trực tuyến. Khi nạn nhân cài đặt và cấp quyền trợ năng (Accessibility), mã độc sẽ nằm vùng trong thiết bị và âm thầm khi lại dữ liệu khuôn mặt của nạn nhân sau đó dùng công nghệ AI Deepfake để tái tạo khuôn mặt nạn nhân dưới dạng 3D động nhằm qua mặt lớp bảo mật sinh trắc học của các app ngân hàng và thực hiện lệnh chuyển tiền.
2. Deepfake video kết hợp với tài khoản ngân hàng trùng tên: Đối tượng tìm mua các tài khoản ngân hàng "rác" nhưng có tên chủ tài khoản trùng với tên của người bị giả mạo. Kịch bản các đối tượng thường sử dụng: Sau khi chiếm quyền kiểm soát tài khoản mạng xã hội (Facebook/Zalo) của người bị giả mạo, đối tượng sử dụng công nghệ Deepfake để thực hiện cuộc gọi video cho nạn nhân (là người thân, bạn bè trong danh bạ). Trong video, khuôn mặt và cử chỉ của người bị giả mạo được dùng AI tái hiện lại. Đối tượng thường tắt máy sớm với lý do sóng yếu, sau đó nhắn tin gửi số tài khoản (có tên trùng với người bị giả mạo) để yêu cầu chuyển tiền. Nạn nhân khi thấy hình ảnh cuộc gọi video và tên tài khoản ngân hàng trùng với tên người thân nên dễ chủ quan, tin tưởng và chuyển tiền mà không kiểm tra lại.
3. Giả mạo giọng nói của lãnh đạo, cấp trên: Đối tượng thu thập các mẫu giọng nói, hình ảnh của các lãnh đạo cơ quan, Giám đốc doanh nghiệp trên các phương tiện truyền thông công khai, sử dụng AI để "huấn luyện" và tạo ra một phiên bản giọng nói giả mạo có âm sắc, ngữ điệu giống hệt người bị giả mạo. Nạn nhân (thường là kế toán, nhân viên tài chính) nhận được cuộc gọi hoặc tin nhắn thoại từ tài khoản mạng xã hội có tên và hình ảnh của lãnh đạo, quản lý của mình yêu cầu chuyển tiền gấp để "xử lý công việc riêng" hoặc "chuyển cọc cho đối tác". Do tin tưởng vào giọng nói quen thuộc của cấp trên, nạn nhân thực hiện giao dịch mà thiếu bước xác minh trực tiếp, dẫn đến mất mát tài sản lớn.
4. Bẫy tình cảm và đầu tư tài chính: Các đối tượng sử dụng công nghệ tạo ảnh AI (Generative AI) để tạo ra hàng loạt hồ sơ mạng xã hội giả mạo (Avatar, ảnh đời thường) với ngoại hình thu hút, sang trọng, tạo vỏ bọc là người thành đạt, doanh nhân... Đối tượng trực tiếp nhắn tin hoặc sử dụng các công cụ Chatbot AI để tự động nhắn tin, làm quen, tán tỉnh nạn nhân với tần suất cao, trong thời gian dài nhằm tạo dựng mối quan hệ tình cảm tin cậy. Sau khi nạn nhân "sập bẫy" tâm lý, đối tượng dẫn dụ tham gia các sàn đầu tư tài chính, tiền ảo giả mạo. Ban đầu, đối tượng cho nạn nhân nhận được các khoản lãi nhỏ để kích thích lòng tham, khi số tiền đầu tư đủ lớn và nạn nhân không có khả năng đầu tư thêm thì đối tượng tiến hành chiếm đoạt và và cắt đứt liên lạc với nạn nhân.
Để tránh trở thành nạn nhân của các thủ đoạn phạm tội trên, Công an tỉnh khuyến cáo người dân:

1. Cảnh giác với yêu cầu chuyển tiền qua Video Call:
- Tuyệt đối không chuyển tiền ngay. Hãy tắt máy và gọi lại bằng số điện thoại thông thường để xác thực.
- Quan sát kỹ: Nếu khuôn mặt bị đơ, mờ nhòe, cử động thiếu tự nhiên hoặc âm thanh không khớp khẩu hình, hãy cảnh giác cao độ.
- Không chuyển tiền vào tài khoản lạ, khác tên người nhận.
2. Tuyệt đối không truy cập các đường link lạ:
- Không cài đặt ứng dụng không rõ nguồn gốc. Chỉ tải ứng dụng trên kho ứng dụng chính thống (CH Play với Android và App Store với iOS).
- Lưu ý: Cơ quan Công an và cơ quan Nhà nước KHÔNG BAO GIỜ làm việc qua điện thoại yêu cầu cài đặt ứng dụng hay cung cấp mã OTP.
3. Bảo vệ thông tin và thiết bị:
- Hạn chế công khai hình ảnh, giọng nói, CCCD, số điện thoại trên mạng xã hội.
- Kích hoạt bảo mật 2 lớp (2FA) cho tài khoản ngân hàng, mạng xã hội.
- Nếu điện thoại nóng bất thường, sụt pin nhanh, hãy ngắt mạng và kiểm tra ngay (nguy cơ bị nhiễm mã độc theo dõi, chiếm quyền).
4. Tố giác tội phạm: Khi phát hiện dấu hiệu nghi vấn, cần báo ngay cho cơ quan Công an nơi gần nhất để được hỗ trợ kịp thời./.

Tác giả: Phòng An ninh mạng và PCTP sử dụng công nghệ cao

Tags: An ninh mạng và PCTP sử dụng công nghệ cao