Quốc hội thảo luận dự án Luật Thi hành án hình sự (sửa đổi): Tán thành cho phạm nhân lao động ngoài trại giam, quy định chặt chẽ quyền hiến tạng

Sáng 12/11/2025, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định, Quốc hội đã thảo luận tại hội trường về dự án Luật Thi hành án hình sự (sửa đổi). Nhiều ý kiến ĐBQH bày tỏ sự đồng tình với các quy định mang tính nhân văn, tiến bộ như tổ chức cho phạm nhân lao động ngoài trại giam và quyền được hiến mô, tạng.

Đại tướng Lương Tam Quang, Ủy viên Bộ Chính trị, Bộ trưởng Bộ Công an, đã thay mặt cơ quan chủ trì soạn thảo phát biểu, giải trình, làm rõ nhiều vấn đề các ĐBQH quan tâm.

Góp ý về dự thảo luật, ĐBQH Tô Văn Tám (Quảng Ngãi) đánh giá dự thảo đã thể chế hoá đường lối, chủ trương của Đảng và khắc phục được nhiều bất cập của luật hiện hành.

Liên quan đến quy định tổ chức cho phạm nhân lao động ngoài trại giam (luật hóa Nghị quyết số 54 của Quốc hội), đại biểu Tô Văn Tám cho rằng 3 năm thí điểm đã cho thấy hiệu quả rõ rệt của việc xã hội hoá, thu hút doanh nghiệp tham gia công tác thi hành án hình sự. "Do đó, luật hoá các quy định này là cần thiết, tôi rất tán thành", ông Tám nêu quan điểm.

Đại biểu cũng tán thành việc phạm nhân được sử dụng kết quả lao động, nhưng đề nghị bổ sung quy định cho phép phạm nhân gửi tiền về cho gia đình, vì thực tế nhiều gia đình phạm nhân rất khó khăn, đây là khoản thu nhập chính đáng.

Đồng quan điểm, ĐBQH Huỳnh Thanh Phương (Tây Ninh) cho rằng việc này huy động được sức mạnh xã hội, khuyến khích phạm nhân an tâm chấp hành án và có cơ hội tái hoà nhập cộng đồng cao hơn sau khi trở về.

Về quyền hiến mô, tạng và lưu trữ tế bào gốc của phạm nhân cũng là nội dung nhận được nhiều sự quan tâm, phân tích sâu của các ĐBQH.

ĐBQH Trần Hoàng Ngân (TP Hồ Chí Minh) bày tỏ sự tâm đắc khi Ban soạn thảo bổ sung nhiều điều khoản bảo vệ quyền con người. Dẫn chứng từ các ca hiến tạng cứu người thời gian qua, ông cho rằng nhu cầu ghép tạng rất lớn trong khi nguồn tạng còn hạn chế. "Cho nên, tôi thấy Điều 23 về quyền và nghĩa vụ của phạm nhân được hiến mô, bộ phận cơ thể, lưu giữ trứng, tinh trùng là rất cần thiết... Khi họ đứng trước cái chết, nghĩ đến người thân, người đang cần mô, tạng của mình hiến tạng thì quá tuyệt vời", ông Ngân phát biểu.

Cũng đánh giá cao quy định này, ĐBQH Tô Văn Tám (Quảng Ngãi) cho rằng việc bổ sung quyền hiến mô, tạng và lưu giữ trứng, tinh trùng thể hiện sự tiến bộ, nhân văn, tôn trọng nhân phẩm con người. Tuy nhiên, ông đề nghị rà soát chặt chẽ, tránh lạm dụng và làm rõ quy trình thực hiện việc lưu trữ trứng, tinh trùng.

Bên cạnh sự đồng tình, các đại biểu cũng đề nghị cân nhắc các điều kiện chặt chẽ. ĐBQH Nguyễn Thanh Sang (TP Hồ Chí Minh) cho rằng đây là vấn đề nhạy cảm, chủ thể là người đang thi hành án tù, nên cần đánh giá kỹ tác động. Ông đề nghị chỉ cho phép phạm nhân hiến tạng cho người thân thích (ông bà, cha mẹ, anh chị em...) với các điều kiện chặt chẽ như tự nguyện, không vì lợi nhuận, án phạt tù còn dưới 5 năm...

Lo ngại về chi phí, ĐBQH Phạm Văn Hoà (Đồng Tháp) băn khoăn về kỹ thuật lưu trữ tinh trùng, trứng rất phức tạp, tốn kém. "Thêm vào đó, chi phí ai lo, nếu hư hao, mất mát, thủ tục pháp lý sau này rất khó", ông đặt vấn đề.

Phát biểu giải trình các ý kiến của ĐBQH, Đại tướng Lương Tam Quang, Ủy viên Bộ Chính trị, Bộ trưởng Bộ Công an khẳng định, dự án Luật Thi hành án hình sự (sửa đổi) nhằm thể chế hóa quan điểm của Đảng về hoàn thiện thể chế, đảm bảo tính đồng bộ của hệ thống pháp luật và khắc phục các vướng mắc trong thực tiễn.

Thay mặt Cơ quan chủ trì soạn thảo, Bộ trưởng trân trọng cảm ơn các ý kiến sâu sắc của ĐBQH. Về các vấn đề cụ thể, Bộ trưởng làm rõ:

Về quyền hiến mô, bộ phận cơ thể của phạm nhân, Bộ trưởng Lương Tam Quang cho biết, tiếp thu ý kiến ĐBQH, Cơ quan chủ trì soạn thảo sẽ phối hợp với Cơ quan thẩm tra để chỉnh lý dự thảo luật theo hướng quy định chặt chẽ.

Bộ trưởng thông tin, việc hiến mô, tạng sẽ được thực hiện trên cơ sở các nguyên tắc và điều kiện bắt buộc:

1. Phạm nhân phải tự nguyện.

2. Đủ điều kiện sức khỏe để hiến và đảm bảo sức khỏe để tiếp tục thi hành án.

3. Phạm nhân phải tự chi trả các chi phí liên quan đến việc hiến và chăm sóc sức khỏe sau đó.

4. Chỉ áp dụng cho người bị kết án về tội phạm ít nghiêm trọng hoặc nghiêm trọng, phạm tội lần đầu, thời gian chấp hành án còn dưới 3 năm.

5. Việc hiến mô, tạng chỉ thực hiện cho người thân của phạm nhân.

Về quyền lưu trữ trứng, tinh trùng, Bộ trưởng cho rằng đây là chính sách nhân văn. Tuy nhiên, tiếp thu ý kiến ĐBQH, Cơ quan chủ trì soạn thảo sẽ phối hợp với Cơ quan thẩm tra để nghiên cứu, cân nhắc kỹ lưỡng trước khi báo cáo Quốc hội thông qua dự án luật.